ਚਿਤਰਕੂਟ ਧਾਮ ਟੂਰ: ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹੋ ਤਾਂ ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਚਿਤਰਕੂਟ ਧਾਮ ਬਾਰੇ ਦੱਸਣ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਚਿਤਰਕੂਟ ਧਾਮ ਉੱਤਰੀ ਵਿੰਧਿਆ ਰੇਂਜ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਇਹ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਰਾਜ ਦੇ ਚਿਤਰਕੂਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਅਤੇ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਰਾਜ ਦੇ ਸਤਨਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਚਿਤਰਕੂਟ ਹਿੰਦੂ ਮਿਥਿਹਾਸ ਅਤੇ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਰਾਮਾਇਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਮਾਨਤਾ ਅਨੁਸਾਰ ਭਗਵਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮਚੰਦਰ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ 11 ਸਾਲ ਬਨਵਾਸ ਦੌਰਾਨ ਬਿਤਾਏ ਸਨ, ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੋਂ ਸੈਲਾਨੀ ਇੱਥੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਚਿੱਤਰਕੂਟ ਇਤਿਹਾਸਕ, ਧਾਰਮਿਕ, ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਥੇ ਜਾਣ ਲਈ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਸਥਾਨ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਘੁੰਮਣ ਦਾ ਆਨੰਦ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਚਿੱਤਰਕੂਟ ਵਿੱਚ ਦੇਖਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਹਨ।
ਰਾਮਘਾਟ
ਚਿਤਰਕੂਟ ਪਰਬਤ ਤੋਂ ਡੇਢ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਪਯਾਸਵਿਨੀ (ਮੰਦਾਕਿਨੀ) ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਬਣਿਆ ਰਾਮਧਾਤ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਘਾਟ ‘ਤੇ ਗੋਸਵਾਮੀ ਤੁਲਸੀਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਵੀ ਹੈ, ਪੂਜਯ ਪਦ ਗੋਸਵਾਮੀ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਘਾਟ ‘ਤੇ ਸ਼੍ਰੀ ਹਨੂੰਮਾਨ ਜੀ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਨਾਲ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਤੋਤਾਮੁਖੀ ਸ਼੍ਰੀ ਹਨੂੰਮਾਨ ਜੀ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਕਾਰਨ ਅੱਜ ਵੀ ਇੱਥੇ ਤੋਤਾਮੁਖੀ ਹਨੂੰਮਾਨ ਜੀ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ।
ਗੁਪਤਾ ਗੋਦਾਵਰੀ ਗੁਫਾਵਾਂ
ਦੋਸਤੋ, ਚਿੱਤਰਕੂਟ ਵਿੱਚ ਦੇਖਣ ਲਈ ਸਾਰੀਆਂ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਗੁਪਤ ਗੋਦਾਵਰੀ ਗੁਫਾਵਾਂ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਸਾਧਾਰਨ ਪੱਧਰ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਗੁਫਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਕਈ ਮਿੱਥਾਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਅਤੇ ਭਗਵਾਨ ਲਕਸ਼ਮਣ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜਲਾਵਤਨ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਗੁਫਾ ਵਿਚ ਦਰਬਾਰ ਲਗਾਇਆ ਸੀ।
ਸਤੀ ਅਨੁਸੂਈਆ ਮੰਦਰ ਅਤੇ ਆਸ਼ਰਮ
ਇਹ ਚਿੱਤਰਕੂਟ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਣ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਤੁਸੀਂ ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਅਨੁਸੂਈਆ ਦੀ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨਾਲ ਮੰਡਾਕਿਨੀ ਨਦੀ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਹੋਈ ਜਿਸ ਨੇ ਕਸਬੇ ਵਿੱਚ ਕਾਲ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕੀਤਾ।
ਇਹ ਆਸ਼ਰਮ ਮੰਦਾਕਿਨੀ ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਤੀ ਅਨੁਸੂਈਆ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਪਤੀ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਇਹ ਸੁੰਦਰ ਸਥਾਨ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰਾ ਹੈ। ਲੱਖਾਂ ਸੈਲਾਨੀ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਇੱਥੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਕਦੇ-ਕਦੇ ਇੱਥੇ ਭਗਦੜ ਮਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਜ਼ਿੰਦਾਦਿਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਤੀ ਅਨੁਸੂਈਆ ਮੰਦਿਰ ਜਾਣ ਵਿਚ ਕੋਈ ਦਿੱਕਤ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਦਾਂਤੇਵਾੜਾ ਮਾਂ ਕਾਲੀ ਮੰਦਿਰ
ਚਿੱਤਰਕੂਟ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਣ ਲਈ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਸਥਾਨ ਚਿੱਤਰਕੂਟ ਫਾਲਸ ਹੈ। ਇਸ ਖੂਬਸੂਰਤ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚਣਾ ਥੋੜ੍ਹਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਜਗਦਲਪੁਰ ਤੋਂ ਕਾਰ ਬੁੱਕ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਚਿਤਰਕੂਟ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨੀ ਸਥਾਨਾਂ ‘ਚ ਦਾਂਤੇਵਾੜਾ ਮਾਂ ਕਾਲੀ ਮੰਦਰ ਜਾਣਾ ਨਾ ਭੁੱਲੋ, ਜੋ ਕਿ ਚਿੱਤਰਕੂਟ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 3 ਘੰਟੇ ਦੀ ਦੂਰੀ ‘ਤੇ ਹੈ।
ਜਾਨਕੀ ਕੁੰਡ
ਜਾਨਕੀ ਕੁੰਡ ਰਾਮਘਾਟ ਤੋਂ 2 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ‘ਤੇ ਮੰਦਾਕਿਨੀ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ‘ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਜੋ ਪ੍ਰਮੋਦ ਵਨ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਇਕ ਫਰਲਾਂਗ ਦੂਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਜਨਕ ਦੀ ਪੁੱਤਰੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਸੀਤਾ ਨੂੰ ਜਾਨਕੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਾਨਕੀ ਇੱਥੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਜਾਨਕੀ ਕੁੰਡ ਦੇ ਨੇੜੇ ਰਾਮ ਜਾਨਕੀ ਰਘੁਵੀਰ ਮੰਦਿਰ ਅਤੇ ਸੰਕਟ ਮੋਚਨ ਮੰਦਿਰ ਹੈ। ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਜਾਨਕੀ ਕੁੰਡ ਨੂੰ ਚਿੱਤਰਕੂਟ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਸੁੰਦਰ ਆਸ਼ਰਮ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਥੇ ਅਣਗਿਣਤ ਮਹਾਤਮਾਂ ਦੀਆਂ ਸੈਂਕੜੇ ਗੁਫਾਵਾਂ ਅਤੇ ਝੌਂਪੜੀਆਂ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਤਿੰਨ ਤੋਂ ਚਾਰ ਸੌ ਮਹਾਤਮਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤਪੱਸਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਆਸ਼ਰਮ ਦਾ ਕੁਦਰਤੀ ਨਜ਼ਾਰਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੁਹਾਵਣਾ ਹੈ। ਹੇਠਾਂ ਵਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮੰਦਾਕਿਨੀ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ ਸੰਘਣੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਖੂਬਸੂਰਤ ਕਤਾਰਾਂ ਹਨ, ਜੋ ਦੇਖਣ ਵਾਲੇ ਦੇ ਮਨ ਨੂੰ ਮੋਹ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੰਦਾਕਿਨੀ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਇੱਥੇ ਕਈ ਮੱਛੀਆਂ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਤੈਰਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਲਈ ਕੁਝ ਪਲਾਂ ਲਈ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦਾ ਸਾਧਨ ਬਣ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਲਕਸ਼ਮਣ ਪਹਾੜੀ
ਲਕਸ਼ਮਣ ਪਹਾੜੀ ਚਿੱਤਰਕੂਟ ਦਾ ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਪਹਾੜੀ ਕਾਮਦਗਿਰੀ ਪਹਾੜੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਪਹਾੜੀ ‘ਤੇ ਕਾਮਦਗਿਰੀ ਪਰਿਕਰਮਾ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਪਹਾੜੀ ‘ਤੇ ਵੀ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਸ ਪਹਾੜੀ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਨੂੰ ਰਾਮ, ਲਕਸ਼ਮਣ, ਭਾਰਤ ਜੀ ਦੇ ਮੰਦਰ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਪਹਾੜੀ ਵਿੱਚ ਥੰਮ੍ਹ ਹਨ। ਜੋ ਪੰਡਿਤ ਜੀ ਇਥੇ ਬੈਠਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਥੰਮ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗਲੇ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦਕਸ਼ਿਣਾ ਮੰਗਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਚਾਹੋ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦਕਸ਼ਿਣਾ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਜੀ ਇੱਥੇ ਆਏ ਤਾਂ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗਲੇ ਲਗਾਇਆ।
ਰੌਕ ਕ੍ਰਿਸਟਲ
ਇਹ ਸਥਾਨ ਮੰਡਾਕਿਨੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਜਾਨਕੀ ਕੁੰਡ ਤੋਂ ਡੇਢ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਹੈ। ਰਾਮ ਚਰਿਤ ਮਾਨਸ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼੍ਰੀਰਾਮ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਚੱਟਾਨ ‘ਤੇ ਮਾਂ ਜਾਨਕੀ ਨੂੰ ਸੁਸ਼ੋਭਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਦੇਵਕੰਨਿਆ ਸ਼੍ਰੀਰਾਮ ਜੀ ਅਤੇ ਲਖਨ ਦੇ ਨਾਲ ਦੇਦਾਦਨਾ ਤੀਰਥ ਵਿੱਚ ਮਾਤਾ ਜਾਨਕੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਕੇ ਸਵਰਗ ਵਿੱਚ ਚਲੀ ਗਈ। ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਸਵਰਗ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਜਯੰਤ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਸੀਤਾ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਤਾਂ ਜਯੰਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਵਰਗ ਵਾਸੀ ਮੌਤ ਦੀ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀਰਾਮ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਸਕਣਗੇ। ਫਿਰ ਵੀ ਜਦੋਂ ਦੇਵਕੰਨਿਆ ਨਾ ਮੰਨੀ ਤਾਂ ਜਯੰਤ ਨੇ ਆ ਕੇ ਕਾਂ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਸੀਤਾ ਜੀ ਦੇ ਪੈਰ ਚੁੰਮਦਾ ਹੋਇਆ ਭੱਜ ਗਿਆ। ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਨੇ ਜਯੰਤ ਦੀ ਦੁਸ਼ਟਤਾ ‘ਤੇ ਬ੍ਰਾਹਿਆ ਕਾਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਜਯੰਤ ਨੇ ਆਪਣੀ ਦੁਸ਼ਟਤਾ ਲਈ ਮੁਆਫੀ ਮੰਗੀ।