ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਸੰਭਲ ਜ਼ਿਲੇ ‘ਚ ਆਬਾਦੀ ਤੋਂ ਕਰੀਬ 6 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਇਕ ਰਹੱਸਮਈ ਮਕਬਰਾ ਹੈ, ਜੋ ਮਾਹਿਰਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਇਕ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ ਉਰਦੂ, ਫਾਰਸੀ ਅਤੇ ਅਰਬੀ ਵਰਗੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਅਤੇ ਸਮਝਣ ਲਈ ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਮਾਹਿਰ ਆਏ ਹੋਏ ਹਨ ਪਰ ਅੱਜ ਤੱਕ ਤੋਤੇ ਮਾਇਨੇ ਦੀ ਇਹ ਕਬਰ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਅਣਸੁਲਝੀ ਬੁਝਾਰਤ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ।ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਤੋਤੇ ਮਾਇਨੇ ਦੀ ਇਹ ਕਬਰ ਲਿਖਤੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਟੈਕਸਟ, ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਮਹਾਨ ਖਜ਼ਾਨੇ ਦਾ ਰਾਜ਼ ਛੁਪਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ. ਕਈ ਵਾਰ ਸ਼ਰਾਰਤੀ ਅਨਸਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਪਰ ਲੋਕ ਇੱਥੇ ਵੀ ਅਸਫਲ ਰਹੇ।
ਸੰਭਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਇਸ ਰਹੱਸਮਈ ਮਕਬਰੇ ਬਾਰੇ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਨ। ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਭਲ ਖੇਤਰ, ਜਦੋਂ ਰਾਜਪੂਤ ਰਾਜੇ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਰਾਜ ਚੌਹਾਨ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੋਇਆ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਰਾਜਪੂਤ ਰਾਜੇ ਤੋਤੇ ਦੀ ਇੱਕ ਜੋੜੀ ਮਾਈਨਾ ਦੇ ਆਪਸੀ ਪਿਆਰ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਮਕਬਰੇ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਬਣਵਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ‘ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰੇਮ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖੀ ਗਈ ਸੀ। ਪਰ ਮਕਬਰੇ ‘ਤੇ ਲਿਖੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨਾ ਪੜ੍ਹੇ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕੀ।
ਦਰਅਸਲ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਸੰਭਲ ਦਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ। ਸੰਭਲ ਖੇਤਰ ਦੇ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਜੋ ਕਿ ਰਾਜਪੂਤ ਰਾਜਾ ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਚੌਹਾਨ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸੀ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਹੱਤਤਾ ਵਾਲੀਆਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ, ਤਾਂਬੇ ਦੀਆਂ ਪਲੇਟਾਂ ਆਦਿ ਲੱਭਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਚਤੁਰਭੁਜ ਮਹਿਸ਼ਾ ਮਰਦਿਨੀ ਦੀ ਮੂਰਤੀ, ਰਾਜਪੂਤ ਰਾਜਿਆਂ ਦੀ ਆਰਾਧਨ ਦੇਵੀ ਦੀ ਮੂਰਤੀ, ਤਾਂਬਾ ਯੁੱਗ ਦੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਮੁਦਰਾਵਾਂ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਆਦਿ ਸਮੇਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪੁਰਾਤਨ ਵਸਤਾਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਉੱਘੇ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੁਲ ਮਿਸ਼ਰਾ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸੰਭਲ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਮਿਲੀਆਂ ਪੁਰਾਤਨ ਵਸਤਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਤਾਂ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ਪਰ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੀ ਪੁਰਾਣੇ ਤੋਤੇ ਦੀ ਰਹੱਸਮਈ ਮਕਬਰੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਅਣਸੁਲਝੀ ਬੁਝਾਰਤ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ।