ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮਚਰਿਤਮਾਨਸ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜਦੋਂ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਨੂੰ ਜਲਾਵਤਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਯੁੱਧਿਆ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਵਿੱਚ ਸਮਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜੋ ਵੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਾਪਰੀਆਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ 200 ਥਾਵਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 7 ਅਜਿਹੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਥਾਨਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਣ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਜਿੱਥੇ ਭਗਵਾਨ 14 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਬਨਵਾਸ ਦੌਰਾਨ ਗਏ ਜਾਂ ਰਹੇ ਸਨ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਥਾਵਾਂ ਬਾਰੇ-
ਅਯੋਧਿਆ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ – Ayodhya, Uttar Pradesh
ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਰਾਮਾਇਣ ਬਾਰੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਅਯੁੱਧਿਆ ਜ਼ਰੂਰ ਜਾਓ। ਅਯੁੱਧਿਆ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਫੈਜ਼ਾਬਾਦ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਸਥਾਨ, ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਦੇ ਜਨਮ ਸਥਾਨ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੰਦਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ ਹਨ, ਜੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਮਾਇਣ ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਹਨ। ਕਨਕ ਭਵਨ ਮੰਦਿਰ, ਹਨੂੰਮਾਨ ਗੜ੍ਹੀ ਮੰਦਿਰ, ਸਰਯੂ ਨਦੀ ਘਾਟ ਇੱਥੇ ਦੇਖਣ ਲਈ ਕੁਝ ਅਜਿਹੇ ਸਥਾਨ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਲੋਕ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੋਂ ਦੇਖਣ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਚਿੱਤਰਕੂਟ, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ – Chitrakoota, Madhya Pradesh
ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ, ਲਕਸ਼ਮਣ ਅਤੇ ਦੇਵੀ ਸੀਤਾ ਇੱਥੇ 11 ਸਾਲ ਤੱਕ ਚਿਤਰਕੂਟ ਵਿਖੇ ਠਹਿਰੇ ਸਨ, ਜੋ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਥੇ ਸੀ ਕਿ ਰਾਮ ਅਤੇ ਸੀਤਾ ਅਤਰੀ, ਸੱਤ ਅਮਰ ਸੰਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਅਨੁਸੂਯਾ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਸਨ। ਵਰਤਮਾਨ ਚਿਤਰਕੂਟ ਵਿੱਚ ਸਭ ਕੁਝ ਰਾਮ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। ਰਾਮਘਾਟ, ਹਨੂੰਮਾਨ ਧਾਰਾ, ਕਾਮਦਗਿਰੀ, ਜਾਨਕੀ ਕੁੰਡ, ਸਪਤਿਕ ਸ਼ਿਲਾ, ਗੁਪਤ ਗੋਦਾਵਰੀ, ਸੀਤਾ ਕੀ ਰਸੋਈ, ਦੇਵੀ ਅਨੁਸੂਯਾ ਮੰਦਰ ਇੱਥੇ ਦੇਖਣ ਲਈ ਕੁਝ ਸਥਾਨ ਹਨ।
ਪੰਚਵਟੀ, ਨਾਸਿਕ – Panchavati, Nashik
ਨਾਸਿਕ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਰਾਮਾਇਣ ਵਿੱਚ ਪੰਚਵਟੀ ਵਜੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਾਸਿਕ ਦਾ ਨਾਮ ਇਸ ਲਈ ਪਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਥੇ ਹੀ ਲਕਸ਼ਮਣ ਨੇ ਸੁਪਰਨਾਖਾ ਦਾ ਨੱਕ ਵੱਢ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਹ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਲਈ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਤਿਕਾਰਤ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਦਾ ਕਾਲਾ ਰਾਮ ਮੰਦਰ ਪੰਚਵਟੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੋਰ ਥਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਤੁਸੀਂ ਸੀਤਾ ਗੁਫਾ (ਸੀਤਾ ਦੀ ਗੁਫਾ) ਅਤੇ ਕਪਾਲੇਸ਼ਵਰ ਮੰਦਰ ਵੀ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇੱਥੇ ਹਰ 12 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ ਦੇਖਣ ਲਈ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਲੇਪਾਕਸ਼ੀ, ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ – Lepakshi, Andhra Pradesh
ਲੇਪਾਕਸ਼ੀ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਰਾਮਾਇਣ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਇੱਥੇ ਹੈ ਕਿ ਜਟਾਯੂ ਸੀਤਾ ਨੂੰ ਉਸ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਰਾਵਣ ਨਾਲ ਲੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਉਹ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਕੇ ਹੇਠਾਂ ਡਿੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੇਪਾਕਸ਼ੀ ਉਹੀ ਸਥਾਨ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਤੁਸੀਂ ਇੱਥੇ ਆਓ, ਇੱਕ ਵਾਰ ਵੀਰਭੱਦਰ ਮੰਦਰ ਜ਼ਰੂਰ ਜਾਓ। ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਨੰਦੀ ਮੂਰਤੀ ਇੱਥੇ ਸਥਾਪਿਤ ਹੈ।
ਤਲਾਇਮੰਨਾਰ, ਸ਼੍ਰੀ ਲੰਕਾ – Talaimannar, Sri Lanka
ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਵਿੱਚ ਇਹ ਉਹੀ ਸਥਾਨ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਰਾਮ ਨੇ ਰਾਵਣ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਮ ਦੇ ਕਹਿਣ ‘ਤੇ ਰਾਵਣ ਦੇ ਭਰਾ ਵਿਭੀਸ਼ਨ ਨੂੰ ਲੰਕਾ ਦਾ ਰਾਜਾ ਐਲਾਨਿਆ ਗਿਆ। ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ, ਸੀਤਾ, ਰਾਮ ਅਤੇ ਲਕਸ਼ਮਣ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨਾਲ ਦੁਬਾਰਾ ਅਯੁੱਧਿਆ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੋਏ। ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਥਾਨ ਮੰਨਾਰ ਟਾਪੂ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਤੱਟ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਮੰਨਾਰ ਤੋਂ ਸੜਕ ਦੁਆਰਾ ਇੱਥੇ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੇ ਹੋ ਜੋ ਟਾਪੂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸੇ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ।
ਰਾਮੇਸ਼ਵਰਮ, ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ – Rameshwaram, Tamil Nadu
ਸਾਰੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ, ਰਾਮੇਸ਼ਵਰਮ ਉਹ ਥਾਂ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਵਿਚਕਾਰ ਪੁਲ ਰਾਮ ਦੀ ਸੈਨਾ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਸਥਾਨ ਸੁੰਦਰ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ ਮੰਦਰ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵ ਮੰਦਰ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੀਤਾ ਨੇ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਆਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਇੱਥੇ ਸ਼ਿਵਲਿੰਗ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਕਿਸ਼ਕਿੰਧਾ, ਕਰਨਾਟਕ – Kishkindha, Karnataka
ਕਿਸ਼ਕਿੰਧਾ ਜਿਸ ਨੂੰ ਹੁਣ ਹੰਪੀ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਇਸ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਬਾਂਦਰਾਂ ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ। ਇਹ ਉਹ ਸਥਾਨ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਰਾਮਾਇਣ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸੁਗਰੀਵ ਬਲੀ ਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਯੁੱਧ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਅੱਜ ਹੰਪੀ ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੀਆਂ ਸਾਈਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸ਼ਕਿੰਧਾ ਵਿੱਚ ਸੀ ਕਿ ਰਾਮ ਅਤੇ ਲਕਸ਼ਮਣ ਹਨੂੰਮਾਨ ਅਤੇ ਸੁਗਰੀਵ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਸਨ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਹੰਪੀ ਘੁੰਮਣ ਆਉਂਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਵਿਰੂਪਕਸ਼ਾ ਮੰਦਿਰ, ਵਿੱਠਲ ਮੰਦਿਰ ਜ਼ਰੂਰ ਜਾਓ। ਤੁੰਗਭਦਰਾ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਇੱਕ ਗੁਫਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੁਗਰੀਵ ਨੇ ਸੀਤਾ ਦੇ ਗਹਿਣੇ ਛੁਪਾਏ ਹੋਏ ਸਨ। ਚੱਟਾਨਾਂ ‘ਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਧਾਰੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਸੀਤਾ ਦੇ ਗਹਿਣਿਆਂ ਤੋਂ ਬਣੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ।