Konark Sun Temple odisha: ਕੋਨਾਰਕ ਸੂਰਜ ਮੰਦਿਰ 722 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਦਰ ਰੇਤਲੇ ਪੱਥਰ ਅਤੇ ਗ੍ਰੇਨਾਈਟ ਨਾਲ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਪੁਰੀ, ਓਡੀਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਕੋਨਾਰਕ ਸੂਰਜ ਮੰਦਿਰ ਨੂੰ 1250 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਗੰਗ ਵੰਸ਼ ਦੇ ਰਾਜਾ ਨਰਸਿਮਹਦੇਵ ਪ੍ਰਥਮ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਮੰਦਰ ਕਲਿੰਗ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਪੂਰਬ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸੂਰਜ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਿਰਨ ਮੰਦਰ ਦੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ‘ਤੇ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।
ਮੰਦਿਰ ਨੂੰ ਸਾਲ 1984 ਵਿੱਚ ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਰਾਸਤ ਸਥਾਨ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਦੀ ਬਣਤਰ ਇੱਕ ਰੱਥ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਰੱਥ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ 12 ਪਹੀਏ ਹਨ। ਇੱਕ ਪਹੀਏ ਦਾ ਵਿਆਸ ਲਗਭਗ 3 ਮੀਟਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਹੀਆਂ ਨੂੰ ਧੂਪ ਢਾਡੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਮਾਂ ਦੱਸਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਰੱਥ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਘੋੜੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਸੱਤਾਂ ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕੋਨਾਰਕ ਸੂਰਜ ਮੰਦਿਰ ਦੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ‘ਤੇ ਦੋ ਮੂਰਤੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ੇਰ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਹਾਥੀ ਅਤੇ ਹਾਥੀ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਹੈ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਚੰਦਰਭਾਗਾ ਨਦੀ ਇਸ ਮੰਦਿਰ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 2 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਵਗਦੀ ਸੀ, ਜੋ ਹੁਣ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਕਹਾਵਤ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਮੰਦਰ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ 1200 ਹੁਨਰਮੰਦ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਨੇ 12 ਸਾਲ ਤੱਕ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਪਰ ਮੰਦਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਦਾ ਕੰਮ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੁੱਖ ਕਾਰੀਗਰ ਦਿਸੁਮੁਹਾਰਨਾ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਧਰਮਪਦ ਨੇ ਨਿਰਮਾਣ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਮੰਦਰ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੰਦਰਭਾਗਾ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਛਾਲ ਮਾਰ ਕੇ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।
ਕੋਨਾਰਕ ਸ਼ਬਦ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਕੋਨ ਅਤੇ ਅਰਕ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਅਰਕ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਸੂਰਜ ਦੇਵਤਾ। ਇਸ ਮੰਦਰ ਵਿਚ ਭਗਵਾਨ ਸੂਰਜ ਰੱਥ ‘ਤੇ ਸਵਾਰ ਹਨ। ਇਹ ਮੰਦਰ ਜਗਨਨਾਥ ਪੁਰੀ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 35 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ‘ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਅਜੇ ਤੱਕ ਕੋਨਾਰਕ ਸੂਰਜ ਮੰਦਿਰ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਇਸਨੂੰ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਸ ਸੂਰਜ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਸੈਲਾਨੀ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।