ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਵਿੱਚ ਚੰਪਾਵਤ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖੂਬਸੂਰਤ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਹਰਿਆਲੀ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਚੰਪਾਵਤ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਆਫਬੀਟ ਟਿਕਾਣਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਟ੍ਰੈਕਿੰਗ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਕੈਂਪਿੰਗ ਤੱਕ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਾਹਸੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਕਈ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮੰਦਿਰ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਤੋਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੋਨੇ-ਕੋਨੇ ਤੋਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਚੰਪਾਵਤ ਦੇ ਪੌਰਾਣਿਕ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਸਥਾਨਾਂ ਬਾਰੇ
ਚੰਪਾਵਤ ਚੰਦ ਵੰਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸੀ
ਪੌਰਾਣਿਕ ਇਤਿਹਾਸ ਅਨੁਸਾਰ ਚੰਪਾਵਤ ਚੰਦ ਵੰਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸੀ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਦਾ ਨਾਮ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਚੰਪਾਵਤੀ ਤੋਂ ਪਿਆ, ਜੋ ਚੰਪਾਵਤ ਰਾਜਾ ਅਰਜੁਨ ਦੇਵ ਦੀ ਧੀ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ‘ਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਜਿਸਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਚੰਪਾਵਤ ਸੀ। ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਕਈ ਅਜਿਹੇ ਮੰਦਰ ਹਨ, ਜੋ ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਕਾਲ ਦੇ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਚੰਪਾਵਤ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਦੇਵੀਧੁਰਾ ਦਾ ਬਾਰਹੀ ਮੰਦਿਰ, ਸਿਪਤੀ ਦਾ ਸਪਤੇਸ਼ਵਰ ਮੰਦਿਰ, ਹਿਡਿੰਬਾ-ਘਟੋਟਕਚ ਮੰਦਰ ਅਤੇ ਤਾਰਕੇਸ਼ਵਰ ਮੰਦਰ ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਕਾਲ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਚੰਪਾਵਤ ਜ਼ਿਲੇ ਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਨਗਰ, ਨੈਨੀਤਾਲ ਅਤੇ ਅਲਮੋੜਾ ਅਤੇ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ ਨੇਪਾਲ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਟਨਕਪੁਰ ਤੋਂ ਚੰਪਾਵਤ ਦੀ ਦੂਰੀ 75 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ।
ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ
ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਮੈਦਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵਸਿਆ ਚੰਪਾਵਤ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੱਪਾਂ ਦੀ ਭੈਣ ਚੰਪਾਵਤੀ ਨੇ ਬਾਲੇਸ਼ਵਰ ਮੰਦਿਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਚੰਪਾਵਤ ਨਗਰ ਵਸਾਇਆ ਸੀ। ਵਾਯੂ ਪੁਰਾਣ ਵਿਚ ਚੰਪਾਵਤ ਦਾ ਨਾਂ “ਚੰਪਾਵਤਪੁਰੀ” ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਜੋ ਨਾਗਵੰਸ਼ੀ ਦੇ ਨੌਂ ਰਾਜਿਆਂ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸੀ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਸਕੰਦ ਪੁਰਾਣ ਦੇ ਕੇਦਾਰ ਭਾਗ ਵਿੱਚ, ਚੰਪਾਵਤ ਨੂੰ ਕੁਰਮਾਂਚਲ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਨੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ‘ਕੁਰਮ’ ਅਰਥਾਤ “ਕੱਛੂ” ਦਾ ਅਵਤਾਰ ਲਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਇਸ ਪੂਰੇ ਖੇਤਰ ਦਾ ਨਾਂ ‘ਕੁਰਮਾਂਚਲ’ ਪੈ ਗਿਆ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਅਪਭ੍ਰੰਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਕੁਮਾਉਂ ਬਣ ਗਿਆ।
ਦਵਾਪਰ ਯੁਗ ਵਿਚ ਚੰਪਾਵਤ ਦਾ ਸਬੰਧ ਪਾਂਡਵਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਾਂਡਵ ਇੱਥੇ 14 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਜਲਾਵਤਨ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਆਏ ਸਨ। ਚੰਪਾਵਤ ਨੂੰ ਮਹਾਬਲੀ ਭੀਮ ਦੇ ਪੁੱਤਰ “ਘਟੋਟਕਚ” ਦਾ ਨਿਵਾਸ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਦਵਾਪਰ ਯੁਗ ਵਿੱਚ ਦੈਂਤ ਹਿਡਿੰਬਾ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ‘ਘਾਟਕੂ ਮੰਦਿਰ’ ਦਾ ਸਬੰਧ ਘਟੋਟਕਚ ਨਾਲ ਹੀ ਹੈ। ਚੰਪਾਵਤ ਨੂੰ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੂਜਣ ਵਾਲੇ ਨਿਆਂ ਲੋਕ ਦੇਵਤਾ ਦਾ ਜਨਮ ਸਥਾਨ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਚੰਪਾਵਤ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਮੰਦਰ
ਚੰਪਾਵਤ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਨਾਗਨਾਥ ਮੰਦਿਰ, ਬਾਲੇਸ਼ਵਰ ਮੰਦਿਰ, ਹਿੰਗਲਾਦੇਵੀ ਮੰਦਿਰ, ਘਟੋਚ ਮੰਦਿਰ, ਲਾਡੀਧੁਰਾ, ਮਾਨੇਸ਼ਵਰ ਮੰਦਿਰ, ਗਵੇਲ ਦੇਵਤਾ ਮੰਦਿਰ, ਚੰਪਾਵਤੀ ਦੁਰਗਾ ਮੰਦਿਰ, ਕ੍ਰਾਂਤੇਸ਼ਵਰ ਮੰਦਿਰ ਅਤੇ ਆਦਿਤਿਆ ਮੰਦਿਰ ਅਤੇ ਪੂਰਨਾਗਿਰੀ ਮੰਦਿਰ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹੋ।