ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਧਾਰਮਿਕ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਇਸ ਵਾਰ ਪਟਲ ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ ਆ ਜਾਓ। ਇਸ ਮੰਦਰ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੋਨੇ-ਕੋਨੇ ਤੋਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਪਟਲ ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਗੁਫਾ ਮੰਦਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਰਹੱਸ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦਾ ਬੇਮਿਸਾਲ ਸੁਮੇਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਿਥੌਰਾਗੜ੍ਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ, ਇਹ ਮੰਦਰ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਰਾਜ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਦਰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ 90 ਫੁੱਟ ਹੇਠਾਂ ਸਥਿਤ ਇਸ ਮੰਦਰ ‘ਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਤੰਗ ਰਸਤਿਆਂ ‘ਚੋਂ ਲੰਘਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਗੁਫਾ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਾਰਾ ਸੰਸਾਰ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦਾ ਨਿਵਾਸ ਹੈ। ਗੁਫਾ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕਿਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਖਿੱਲਰੇ ਵਾਲ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣਗੇ ਅਤੇ ਕਿਤੇ ਹੋਰ, ਸ਼ੇਸ਼ਨਾਗ ਆਪਣੀ ਕੁੰਡਲੀ ਫੈਲਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣਗੇ।
ਇਹ ਗੁਫਾ 160 ਮੀਟਰ ਲੰਬੀ ਅਤੇ 90 ਫੁੱਟ ਡੂੰਘੀ ਹੈ
ਪਟਲ ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ ਮੰਦਿਰ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਕੁਮਾਉਂ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸ਼ਹਿਰ ਅਲਮੋੜਾ ਤੋਂ ਸ਼ੇਰਘਾਟ ਤੱਕ 160 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਪਹਾੜੀ ਘਾਟੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਸਰਹੱਦੀ ਸ਼ਹਿਰ ਗੰਗੋਲੀਹਾਟ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਘਣੇ ਦੇਵਦਾਰ ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਭੂਮੀਗਤ ਗੁਫਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੇ ਬਾਹਰ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਗੁਫਾ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸ਼ੰਕਰ ਜੀ ਦਾ ਮੰਦਰ ਸਥਾਪਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਪੂਰੇ ਕੰਪਲੈਕਸ ਨੂੰ 2007 ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ ਹੈ।
ਇਹ ਗੁਫਾ ਕਿਸੇ ਹੈਰਾਨੀ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਗੁਫਾ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਤੋਂ 160 ਮੀਟਰ ਲੰਬੀ ਅਤੇ 90 ਫੁੱਟ ਡੂੰਘੀ ਹੈ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਾਤਾਲ ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ ਗੁਫਾ ਆਦਿ ਗੁਰੂ ਸ਼ੰਕਰਾਚਾਰੀਆ ਨੇ ਖੋਜੀ ਸੀ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਟਲ ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ ਗੁਫਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਇਕੱਠੇ ਕੇਦਾਰਨਾਥ, ਬਦਰੀਨਾਥ ਅਤੇ ਅਮਰਨਾਥ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਗੁਫਾ ਵਿੱਚ 33 ਕਰੋੜ ਦੇਵਤੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁਫਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਯੁੱਗਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਪੱਥਰ ਸਥਾਪਿਤ ਹਨ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਦਿਨ ਕਲਿਯੁਗ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਪੱਥਰ ਕੰਧ ਨਾਲ ਟਕਰਾਏਗਾ, ਉਸ ਦਿਨ ਕਲਿਯੁਗ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਗੁਫਾ ਦੇ ਅੰਦਰ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੀਆਂ ਪੱਥਰ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਯਮ-ਕੁਬੇਰ, ਵਰੁਣ, ਲਕਸ਼ਮੀ, ਗਣੇਸ਼ ਅਤੇ ਗਰੁੜ ਉੱਕਰੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਗੁਫਾ ਵਿੱਚ ਬਣੀਆਂ ਚੱਟਾਨਾਂ ਉੱਤੇ ਵੀ ਤਸ਼ਕਕ ਨਾਗ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਗੁਫਾ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਵਾਲਾਂ ਵਾਲੀ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਹੈ। ਕਾਲਭੈਰਵ ਦੀ ਜੀਭ ਗੁਫਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਗੁਫਾ ਮੰਦਿਰ ਵਿੱਚ, ਪੱਥਰਾਂ ਉੱਤੇ ਸ਼ੇਸ਼ਨਾਗ ਦੇ ਹੁੱਡ ਵਰਗੀਆਂ ਬਣਤਰਾਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।