ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ : ਤਾਲਿਬਾਨ ਨੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਦੇ ਲਗਭਗ ਤਿੰਨ ਹਫਤਿਆਂ ਬਾਅਦ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵਾਗਡੋਰ ਮੁੱਲਾ ਮੁਹੰਮਦ ਹਸਨ ਅਖੁੰਦ ਨੂੰ ਅੰਤਰਿਮ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸੌਂਪੀ ਸੀ। ਪਿਛਲੀ ਤਾਲਿਬਾਨ ਸਰਕਾਰ ਵਿਚ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਸਮੇਤ ਕਈ ਅਹਿਮ ਅਹੁਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਰਹੇ ਅਖੁੰਦ ਨੂੰ ਸੰਗਠਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਸੂਰਾ ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ “ਬਾਮੀਆਂ ਵਿਚ ਬੁੱਧ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ” ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਸਮੇਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਫਤਵੇ ਦੀ ਸੂਚੀ ਲਈ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਤਾਲਿਬਾਨ ਨੇ 2001 ਵਿਚ ਬਾਮੀਆਂ ਘਾਟੀ ਵਿਚ ਚਟਾਨਾਂ ਅਤੇ ਚੂਨੇ ਦੇ ਪੱਥਰ ਨਾਲ ਬਣੀ ਬੁੱਧ ਦੀਆਂ ਦੋ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮੂਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਤਕਰੀਬਨ 71 ਸਾਲਾ ਅਖੁੰਦ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮੁੱਲਾ ਮੁਹੰਮਦ ਉਮਰ ਸਮੇਤ ਤਾਲਿਬਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਇੰਟਰਨੈਟ ਤੇ ਘੁੰਮ ਰਹੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵਿਚ, ਅਖੁੰਦ ਰਵਾਇਤੀ ਅਫਗਾਨ ਪਹਿਰਾਵੇ ਵਿਚ ਇਕ ਆਮ ਅਫਗਾਨ ਵਰਗਾ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਚੋਲੇ ਵਿਚ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੇ ਹੋਰ ਸਾਰੇ ਦਰਜੇ ਨਾਲੋਂ ‘ਵੀਹ’ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਅਖੁੰਦ ਨੇ ਅੰਦੋਲਨ ਅਤੇ ਸ਼ੂਰਾ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਦੇ ਆਯੋਜਨ ਲਈ ਵਿੱਤੀ ਅਤੇ ਮਾਲ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ। ਅਖੁੰਦ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ ਅਤੇ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਨਾਲ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੇ ਕੂਟਨੀਤਕ ਸੰਪਰਕ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਵੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੁੱਲਾ ਮੁਹੰਮਦ ਉਮਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਤਾਲਿਬਾਨ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਉਲਟ, ਅਖੁੰਦ 1980 ਵਿਆਂ ਦੀ ਸੋਵੀਅਤ-ਅਫਗਾਨ ਜੰਗ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਜਦੋਂ 90 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ ਤਾਲਿਬਾਨ ਨੇ ਕਾਬੁਲ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ, ਸੰਗਠਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਸਰਕਾਰ ਮੁੱਲਾ ਰਬਾਨੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿਚ ਬਣਾਈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਅਖੁੰਦ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਸਨ।
ਰਬਾਨੀ ਦੀ ਕੈਂਸਰ ਨਾਲ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਖੁੰਦ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸਨ। ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਨਾ ਕਰ ਸਕਣ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਤਾਲਿਬਾਨ ਨੇ 1996 ਤੋਂ 2001 ਤੱਕ ਚੱਲੀ ਇਸ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਇਕ ਨਿਗਰਾਨ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਬੁਲਾਇਆ। 2001 ਵਿਚ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਫੌਜਾਂ ਦੁਆਰਾ ਤਾਲਿਬਾਨ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਸੱਤਾ ਤੋਂ ਲਾਂਭੇ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ, ਅਖੁੰਦ ਨੇ ਸੰਗਠਨ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਉੱਚਤਮ ਨਿਰਣਾਇਕ ਸੰਸਥਾ, ਰਹਿਬਾਰੀ ਸ਼ੂਰਾ ਵਿਚ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਬਣਾਈ ਰੱਖੀ। ਮੁੱਲਾ ਉਮਰ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਅਗਲੇ ਮੁਖੀ, ਮੁੱਲਾ ਮਨਸੂਰ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਵਜੋਂ ਵੀ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ।
ਇਕ ਡਰੋਨ ਹਮਲੇ ਵਿਚ ਮਨਸੂਰ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮੁੱਲਾ ਹੇਬਤੁੱਲਾ ਅਖੁੰਦਜ਼ਾਦਾ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦਾ ਮੁਖੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਅਖੁੰਦ ਨੂੰ ਇਸ ਵੇਲੇ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੇ ਚੋਟੀ ਦੇ ਨੇਤਾ ਮੁੱਲਾ ਹੇਬਤੁੱਲਾ ਅਖੁੰਦਜ਼ਾਦਾ ਦਾ ਕਰੀਬੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਖੁੰਦ ਸੰਗਠਨ ਵਿਚ ਕਿੰਨਾ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੈ ਇਸਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਵੀ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਖੁੰਦਜ਼ਾਦਾ ਨੇ ਅੰਤਰਿਮ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਤੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਮੁੱਲਾ ਮੁਹੰਮਦ ਹਸਨ ਅਖੁੰਦ ਦਾ ਜਨਮ ਦੱਖਣੀ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪਸ਼ਮੂਲ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਉਦੋਂ ਇਹ ਇਲਾਕਾ ਪੰਜਵੇਈ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਸੀ ਅਤੇ ਹੁਣ ਕੰਧਾਰ ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ ਝੜੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਅਧੀਨ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਅਖੁੰਦ ਨੂੰ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਦੁਰਾਨੀ ਦੇ ਪਸ਼ਤੂਨ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੇ 1747 ਵਿਚ ਦੁਰਾਨੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਅਖੁੰਦ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਪਹਿਲੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ ਹਲਕਾ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕਰਦੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਵਾਰ ਤਾਲਿਬਾਨ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣਾ ਰਵੱਈਆ ਬਦਲਣ ਅਤੇ ਅਤੀਤ ਦੀਆਂ ਗਲਤੀਆਂ ਨਾ ਦੁਹਰਾਉਣ। ਹੋਰ ਤਾਲਿਬਾਨ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੁਆਰਾ ਅਖੁੰਦ ‘ਤੇ ਵੀ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਅਖੁੰਦ ਨੇ ਇਸਲਾਮ ਬਾਰੇ ਕਈ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵੀ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ।