ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਗਲਤ ਆਦਤਾਂ ਕਾਰਨ ਕਈ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਖ਼ਰਾਬ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਵੀ ਸਾਡੇ ਗੁਰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਗੁਰਦੇ ਇੰਨੇ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਡਾਇਲਸਿਸ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਤੀਤ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਅਕਸਰ ਡਾਇਲਸਿਸ ਬਾਰੇ ਸੁਣਿਆ ਹੋਵੇਗਾ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰਦਿਆਂ ਦੀ ਸਥਾਈ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਡਾਇਲਸਿਸ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਕਿਡਨੀ ਡਾਇਲਸਿਸ ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਜੀਵਨ-ਰੱਖਿਅਕ ਇਲਾਜ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਗੁਰਦੇ ਖੂਨ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਅਤੇ ਵਾਧੂ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਫਿਲਟਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਉਦੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿਡਨੀ ਫੰਕਸ਼ਨ ਆਮ ਸਮਰੱਥਾ ਦੇ 15% ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਡਾਇਲਸਿਸ ਖੂਨ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਨਕਲੀ ਤਰੀਕਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ‘ਚ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਖੂਨ ‘ਚ ਜਮ੍ਹਾ ਕੂੜਾ-ਕਰਕਟ, ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਤੱਤ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਡਾਇਲਸਿਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਮੁੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ: ਹੀਮੋਡਾਇਆਲਿਸਿਸ ਅਤੇ ਪੈਰੀਟੋਨੀਅਲ ਡਾਇਲਸਿਸ। ਹੀਮੋਡਾਇਆਲਿਸਿਸ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਰੀਜ਼ ਦੇ ਖੂਨ ਨੂੰ ਡਾਇਲਸਿਸ ਮਸ਼ੀਨ ਨਾਲ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਫਿਲਟਰ ਨਾਲ ਸਾਫ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਡਾਇਲਾਈਜ਼ਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਡਾਇਲਾਈਜ਼ਰ ਵਿੱਚ ਗੰਦੇ ਖੂਨ ਨੂੰ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਬਾਂਹ ਵਿੱਚ ਛੋਟੀ ਸਰਜਰੀ ਰਾਹੀਂ ਇੱਕ ਰਸਤਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਪੈਰੀਟੋਨੀਅਲ ਡਾਇਲਸਿਸ ਇਸ ਕੰਮ ਨੂੰ ਕਰਨ ਲਈ ਪੇਟ ਦੀ ਪਰਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਡਾਇਲਸਿਸ ਦੀ ਲੋੜ ਕਦੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ?
ਡਾਇਲਸਿਸ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਮਰੀਜ਼ ਦੇ ਗੁਰਦੇ ਦੇ ਕਾਰਜ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਖੂਨ ਦੀ ਜਾਂਚ ਦੁਆਰਾ ਮਾਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕ੍ਰੀਏਟੀਨਾਈਨ ਨਾਮਕ ਫਾਲਤੂ ਉਤਪਾਦ ਨੂੰ ਮਾਪਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕ੍ਰੀਏਟਿਨਾਈਨ ਦਾ ਪੱਧਰ ਕਾਫ਼ੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰਦੇ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਥਕਾਵਟ, ਸੋਜ, ਅਤੇ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਵਰਗੇ ਲੱਛਣ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਡਾਇਲਸਿਸ ਦੀ ਲੋੜ ਨੂੰ ਦਰਸਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਡਾਇਲਸਿਸ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨਾ ਸਮਾਂ ਲੱਗੇਗਾ ਇਹ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਹਰ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਚਾਰ ਘੰਟਿਆਂ ਲਈ ਹਫ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਹੀਮੋਡਾਇਆਲਾਸਿਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਪੈਰੀਟੋਨੀਅਲ ਡਾਇਲਸਿਸ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।