ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਿਲ੍ਹੇ: ਰਾਜਸਥਾਨ ਆਪਣੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਿਲ੍ਹਿਆਂ ਲਈ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਕਈ ਕਿਲੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਹਰ ਸਾਲ ਲੱਖਾਂ ਸੈਲਾਨੀ ਪਹੁੰਚਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦਾ ਆਪਣਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਨੇੜਲੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੇ ਨਜ਼ਾਰੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਣਾ ਹਰ ਕਿਸੇ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਅਤੇ ਯਾਦਗਾਰੀ ਅਨੁਭਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ 5 ਬਿਹਤਰੀਨ ਕਿਲ੍ਹਿਆਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸ ਰਹੇ ਹਾਂ।
ਆਮੇਰ ਦਾ ਕਿਲਾ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਜੈਪੁਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਲਾ ਤੁਹਾਨੂੰ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ ਨਾਲ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਸਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਨਾਲ ਮਨਮੋਹਕ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਦੀ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਜਾਓਗੇ। ਅਰਾਵਲੀ ਰੇਂਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਹਾੜੀ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਆਮੇਰ ਕਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਹੋਰ ਪਹਾੜੀ ਕਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਰਾਸਤ ਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਹਾਥੀ ਦੀ ਸਵਾਰੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਤੁਸੀਂ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਸ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਦੀਵਾਨ-ਏ-ਖਾਸ, ਦੀਵਾਨ-ਏ-ਆਮ, ਸੁਖ ਨਿਵਾਸ ਅਤੇ ਸ਼ੀਸ਼ ਮਹਿਲ ਹਨ।
ਮੇਹਰਾਨਗੜ੍ਹ ਕਿਲਾ ਜੋਧਪੁਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ‘ਬਲੂ ਸਿਟੀ’ ਵਜੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਜੋਧਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ 125 ਮੀਟਰ ਦੀ ਉਚਾਈ ਤੋਂ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ, ਤੁਸੀਂ ਮੇਹਰਾਨਗੜ੍ਹ ਕਿਲੇ ਦੀ ਆਪਣੀ ਯਾਤਰਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਸ ਕਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ‘ਦ ਡਾਰਕ ਨਾਈਟ ਰਾਈਜ਼’ ਅਤੇ ‘ਅਵਾਰਪਨ’ ਵਰਗੀਆਂ ਕਈ ਫਿਲਮਾਂ ‘ਚ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਕਈ ਮਹਿਲ ਹਨ ਜੋ ਅਤੀਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹੀ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੀ ਬੇਮਿਸਾਲ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਅਤੇ ਅੰਦਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਮੇਹਰਾਨਗੜ੍ਹ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹਨ ਬਲੂ ਸਿਟੀ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਸੱਤ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੋਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਜਾਇਬ ਘਰ (ਹਾਊਸਿੰਗ ਸ਼ਸਤਰਖਾਨਾ, ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ, ਦਸਤਾਵੇਜ਼, ਆਦਿ), ਮੰਦਰ ਅਤੇ ਮਹਿਲ।
ਜੈਸਲਮੇਰ ਦਾ ਕਿਲਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਕਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਜੈਸਲਮੇਰ ਦਾ ਕਿਲਾ 1156 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ ਰਾਵਲ ਜੈਸਲ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਜੈਸਲਮੇਰ ਦੇ ਸੁਨਹਿਰੀ ਮਾਰੂਥਲ ਦੇ ਨਾਲ, ਇਸਨੂੰ ਅਕਸਰ ਸੋਨਾਰ ਕਿਲ੍ਹਾ ਜਾਂ ਸੁਨਹਿਰੀ ਕਿਲਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਲ੍ਹਾ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ 76 ਮੀਟਰ ਉੱਪਰ ਇੱਕ ਪਹਾੜੀ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਜੈਸਲਮੇਰ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਚਾਰ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ, ਰਾਇਲ ਪੈਲੇਸ, ਲਕਸ਼ਮੀਨਾਥ ਮੰਦਰ, ਜੈਸਲਮੇਰ ਫੋਰਟ ਪੈਲੇਸ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਅਤੇ ਹੈਰੀਟੇਜ ਸੈਂਟਰ ਅਤੇ ਵਪਾਰੀਆਂ ਦਾ ਮਹਿਲ ਹਨ।
ਚਿਤੌੜਗੜ੍ਹ ਕਿਲ੍ਹਾ 180 ਮੀਟਰ ਉੱਚੀ ਪਹਾੜੀ ‘ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ਅਤੇ 700 ਏਕੜ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਵੱਡੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੋਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਪਾਣੀ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਲਗਭਗ 22 ਜਲ ਭੰਡਾਰ ਹਨ। ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਚਿਤੌੜਗੜ੍ਹ ਦਾ ਕਿਲ੍ਹਾ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਤਬਾਹ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਅਲਾਉਦੀਨ ਖਿਲਜੀ, ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਣਾ ਉਦੈ ਸਿੰਘ ਦੇ ਰਾਜ ਦਾ ਗਵਾਹ ਹੈ। ਚਿਤੌੜਗੜ੍ਹ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਕੀਰਤੀ ਸਤੰਭ, ਵਿਜੇ ਸਤੰਭ, ਪਦਮਿਨੀ ਦਾ ਮਹਿਲ, ਗੌਮੁਖ ਭੰਡਾਰ, ਫਤਿਹ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੈਲੇਸ, ਰਾਣਾ ਕੁੰਭ ਪੈਲੇਸ, ਮੀਰਾ ਮੰਦਰ ਅਤੇ ਸਾਲਾਨਾ ਜੌਹਰ ਮੇਲਾ ਹਨ।
ਤਾਰਾਗੜ੍ਹ ਕਿਲ੍ਹਾ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਕਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਾਰਾਗੜ੍ਹ ਕਿਲ੍ਹਾ ਮੁਗ਼ਲ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਅਜਮੇਰ ਵਿੱਚ ਫੌਜੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ।ਕਿਲ੍ਹਾ ਆਪਣੀਆਂ ਸੁਰੰਗਾਂ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਜੋ ਉਸ ਸਾਰੀ ਪਹਾੜੀ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਦੀਆਂ ਸਨ ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਇਹ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। 1354 ਈ. ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ, ਕਿਲ੍ਹਾ ਖੇਤਰ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਗਗੁੜੀ ਕੀ ਗੇਟ, ਲਕਸ਼ਮੀ ਪੋਲ ਅਤੇ ਫੁੱਟਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਹਨ। ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹਨ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ, ਖੇਤਰ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਸੁਰੰਗਾਂ, ਚੱਟਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੱਟਿਆ ਹੋਇਆ ਭੰਡਾਰ, ਰਾਣੀ ਮਹਿਲ ਅਤੇ ਮੀਰਾਂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਦਰਗਾਹ।