Famous Hanuman Temples of India: ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਤੋਂ ਦੱਖਣ ਤੱਕ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਹਨੂੰਮਾਨ ਮੰਦਰ ਹਨ। ਇਹ ਹਨੂੰਮਾਨ ਮੰਦਰ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੇ ਹਨੂੰਮਾਨ ਜੀ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਸਨ। ਵੈਸੇ ਵੀ ਹਨੂੰਮਾਨ ਜੀ ਨੂੰ ਕਲਯੁਗ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੇਵਤਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸੀਬਤ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸਭ ਤੋਂ ਜਲਦੀ ਖੁਸ਼ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਦੇਵਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਨੂੰਮਾਨ ਜੀ ਕਲਿਯੁਗ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਗੇ।

ਉਹ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਸ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਸਾਡੇ ਵਿਚਕਾਰ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਦਾ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹਨੂੰਮਾਨ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਕਲਯੁਗ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਸਭ ਤੋਂ ਅਸਲੀ ਅਤੇ ਜਾਗ੍ਰਿਤ ਦੇਵਤਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਹਨੂੰਮਾਨ ਜੀ ਹਨ। ਕੋਈ ਭਰਮ ਸ਼ਕਤੀ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਟਿਕ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੁਝ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਨੂੰਮਾਨ ਮੰਦਰਾਂ ਬਾਰੇ, ਜਿੱਥੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਸਥਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੋਨੇ-ਕੋਨੇ ਤੋਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਹਨੂੰਮਾਨ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੰਦਰਾਂ ‘ਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।

ਬਾਲਾਜੀ ਮੰਦਿਰ, ਮਹਿੰਦੀਪੁਰ (ਰਾਜਸਥਾਨ)
ਮਹਿੰਦੀਪੁਰ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਦੌਸਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੋ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਬਾਲਾਜੀ ਮੰਦਰ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਚੱਟਾਨ ‘ਤੇ ਸਵੈ-ਸਰੂਪ ਦੇਵਤਾ ਹਨੂੰਮਾਨ ਜੀ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਉੱਭਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ। ਇਸ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਹਨੂੰਮਾਨ ਜੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਜਾਗ੍ਰਿਤ ਸਥਾਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੋਨੇ-ਕੋਨੇ ਤੋਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਹਨੂੰਮਾਨ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਇੱਥੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਮੰਦਰ ਲਗਭਗ 1 ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਹਨੂੰਮਾਨ ਜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਭੈਰਵ ਬਾਬਾ, ਪ੍ਰੀਤਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਕੋਤਵਾਲ ਕੈਪਟਨ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਮੰਦਰ ਦੀ ਹੱਦ ਅੰਦਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦਾ ਸਾਰਾ ਸਾਮਾਨ ਬਾਹਰ ਰੱਖਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਇੱਥੇ ਪੂੜੀ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹਨੂੰਮਾਨ ਜੀ ਨੂੰ ਚੜ੍ਹਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਸਾਲਾਸਰ ਹਨੂੰਮਾਨ ਮੰਦਿਰ, ਸਾਲਾਸਰ (ਰਾਜਸਥਾਨ)
ਸਾਲਾਸਰ ਹਨੂੰਮਾਨ ਮੰਦਰ ਵੀ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਹਨੂੰਮਾਨ ਜੀ ਦਾ ਇਹ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮੰਦਰ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਚੁਰੂ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਹਨੂੰਮਾਨ ਜੀ ਦੀ ਸਵੈ-ਸਰੂਪ ਮੂਰਤੀ ਵੀ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਦਾ ਨਾਂ ਸਾਲਾਸਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਸ ਮੰਦਰ ਦਾ ਨਾਂ ਸਾਲਾਸਰ ਬਾਲਾਜੀ ਪਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਅਜਿਹਾ ਹਨੂੰਮਾਨ ਮੰਦਰ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਦਾੜ੍ਹੀ ਅਤੇ ਮੁੱਛਾਂ ਵਾਲੀ ਬਾਬਾ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਖੇਤ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਾਲਾਸਰ ਵਿੱਚ ਸੁਨਹਿਰੀ ਸਿੰਘਾਸਨ ਉੱਤੇ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਹਨੂੰਮਾਨ ਧਾਰਾ, ਚਿਤਰਕੂਟ
ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸੀਤਾਪੁਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹਨੂੰਮਾਨ ਧਾਰਾ ਮੰਦਿਰ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਦਰ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੋਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਇੱਥੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਹਨੂੰਮਾਨ ਜੀ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਉੱਪਰ ਦੋ ਕੁੰਡ ਹਨ, ਜੋ ਭਰੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਹਨੂੰਮਾਨ ਧਾਰਾ ਮੰਦਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

 

ਹਨੂੰਮਾਨ ਮੰਦਰ, ਇਲਾਹਾਬਾਦ
ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਹਨੂੰਮਾਨ ਮੰਦਰ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਹਨੂੰਮਾਨ ਜੀ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਹਨ। ਇਸ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਹਨੂੰਮਾਨ ਮੰਦਿਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਦਰ ਕਾਫੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਹਨੂੰਮਾਨ ਜੀ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਪਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਵੀ ਹਨੂੰਮਾਨ ਮੰਦਰ ਪਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਮੂਰਤੀ 20 ਫੁੱਟ ਉੱਚੀ ਹੈ।

ਹਨੂੰਮਾਨਗੜ੍ਹੀ, ਅਯੁੱਧਿਆ
ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨੂੰਮਾਨਗੜ੍ਹੀ ਮੰਦਰ ਹੈ। ਇਸ ਮੰਦਰ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੋਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਮੰਦਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸਵਾਮੀ ਅਭੈਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਲਗਭਗ 300 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਵੈਸੇ ਵੀ ਅਯੁੱਧਿਆ ਭਗਵਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਦੀ ਜਨਮ ਭੂਮੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਸ ਹਨੂੰਮਾਨ ਮੰਦਿਰ ਦੀ ਲੋਕਪ੍ਰਿਯਤਾ ਕਾਫੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।