ਮਾਊਂਟ ਆਬੂ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਪਹਾੜੀ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਸਥਿਤ ਅਚਲੇਸ਼ਵਰ ਮਹਾਦੇਵ ਮੰਦਰ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਹੈ। ਇਸ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਅੰਗੂਠੇ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸ਼ਿਵਲਿੰਗ ਦਾ ਰੰਗ ਬਦਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਊਂਟ ਆਬੂ ‘ਚ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਕਈ ਮੰਦਰ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ‘ਚ ਅਚਲੇਸ਼ਵਰ ਮਹਾਦੇਵ ਮੰਦਰ ਦੀ ਕਾਫੀ ਮਾਨਤਾ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭੋਲੇਨਾਥ ਦੇ ਅੰਗੂਠੇ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਇੱਕ ਟੋਆ ਹੈ ਜੋ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਭਰਦਾ। ਇੱਥੇ ਵੀ ਸ਼ਿਵਲਿੰਗ ਉੱਪਰ ਚੜ੍ਹਦਾ ਪਾਣੀ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਇੱਥੇ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਅੰਗੂਠੇ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਅਚਲੇਸ਼ਵਰ ਮਹਾਦੇਵ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਵਲਿੰਗ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਰੰਗ ਬਦਲਦਾ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਮੰਦਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 813 ਈ. ਅਜਿਹਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਚਲੇਸ਼ਵਰ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਅੱਜ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਅਤੇ ਸਾਵਣ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਇੱਥੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਭੀੜ ਇਕੱਠੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮਾਊਂਟ ਆਬੂ ਨੂੰ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੰਦਰਾਂ ਕਾਰਨ ਅਰਧਕਾਸ਼ੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਹਾੜੀ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦੇ 108 ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੰਦਰ ਹਨ। ਸਕੰਦ ਪੁਰਾਣ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਵਾਰਾਣਸੀ ਸ਼ਿਵ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਮਾਉਂਟ ਆਬੂ ਇੱਕ ਉਪਨਗਰ ਹੈ। ਅਚਲੇਸ਼ਵਰ ਮਹਾਦੇਵ ਮੰਦਿਰ ਅਚਲਗੜ੍ਹ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ‘ਤੇ ਮਾਊਂਟ ਆਬੂ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 11 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਅੰਗੂਠੇ ਨੇ ਪੂਰੇ ਮਾਊਂਟ ਆਬੂ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਧਾਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਿਸ ਦਿਨ ਅੰਗੂਠੇ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ, ਉਸ ਦਿਨ ਮਾਊਂਟ ਆਬੂ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਅਚਲਗੜ੍ਹ ਦਾ ਕਿਲਾ ਮੰਦਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਲ੍ਹਾ ਹੁਣ ਖੰਡਰ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਲਾ ਪਰਮਾਰ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।