ਪਾਤਾਲ ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ ਗੁਫਾ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਪਿਥੌਰਾਗੜ੍ਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਸ ਗੁਫਾ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੋਂ ਸੈਲਾਨੀ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਭੇਦ ਸੁਣ ਕੇ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਗੁਫਾ ਵਰਗਾ ਮੰਦਰ ਸੁੰਦਰਤਾ ਅਤੇ ਰਹੱਸ ਦਾ ਬੇਮਿਸਾਲ ਸੁਮੇਲ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਜਾਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਤੰਗ ਅਤੇ ਤੰਗ ਸੜਕਾਂ ਹਨ ਅਤੇ ਹਰ ਪਾਸੇ ਚੱਟਾਨਾਂ ਹੀ ਹਨ। ਇਹ ਮੰਦਰ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਮਹਿਜ਼ 532 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ ਅਤੇ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਇਸ ਗੁਫਾ ਬਾਰੇ ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲਾਂ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਪਹੁੰਚਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ
ਇਹ ਮੰਦਰ ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ 90 ਫੁੱਟ ਹੇਠਾਂ ਹੈ
ਪਾਤਾਲ ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ ਗੁਫਾ ਮੰਦਰ ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ 90 ਫੁੱਟ ਹੇਠਾਂ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਮੰਦਰ ਦੀ ਖੋਜ ਜਗਦਗੁਰੂ ਆਦਿ ਸ਼ੰਕਰਾਚਾਰੀਆ ਨੇ 8ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਥੇ ਤਾਂਬੇ ਦਾ ਸ਼ਿਵਲਿੰਗ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਮੰਦਿਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੇਜਰ ਸਮੀਰ ਕਟਵਾਲ ਦੀ ਯਾਦਗਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਦੀ ਲੰਘਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਮੰਦਰ ਦਾ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਗਰਿੱਲ ਗੇਟ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਗੁਫਾ ਬਾਰੇ ਇਹ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹਨ
ਇਸ ਗੁਫਾ ਵਰਗਾ ਮੰਦਰ ਦਾ ਰਸਤਾ ਇੰਨਾ ਪਤਲਾ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਵਾਰ ਤੁਸੀਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰੋਗੇ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਇੱਥੇ ਕਿਵੇਂ ਪਹੁੰਚੋਗੇ? ਤੁਸੀਂ ਗੁਫਾ ਦੀਆਂ ਚੱਟਾਨਾਂ ‘ਤੇ ਹਾਥੀ ਵਰਗੀ ਕਲਾਕਾਰੀ ਦੇਖੋਗੇ। ਇੱਥੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਚੱਟਾਨਾਂ ‘ਤੇ ਸੱਪਾਂ ਦੇ ਰਾਜੇ ਸਰਪਲੱਸ ਦਾ ਚਿੱਤਰ ਵੀ ਮਿਲੇਗਾ। ਮਿਥਿਹਾਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਮੰਦਰ ਦੇ ਚਾਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਹਨ, ਰੰਦਵਾਰ, ਪਾਪਦਵਾਰ, ਧਰਮਦਵਾਰ ਅਤੇ ਮੋਕਸ਼ਦਵਾਰ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਰਾਵਣ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਈ ਤਾਂ ਪਾਪਦੁਆਰੇ ਬੰਦ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੰਗ ਦਾ ਮੈਦਾਨ ਵੀ ਬੰਦ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।
ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼ ਦਾ ਕੱਟਿਆ ਹੋਇਆ ਸਿਰ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਗਣੇਸ਼ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਨੂੰ ਆਦਿਗਨੇਸ਼ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਫਾ ਦੇ ਚਾਰ ਥੰਮ ਸਤਯੁਗ, ਤ੍ਰੇਤਾਯੁਗ, ਦੁਆਪਾਰਯੁਗ ਅਤੇ ਕਲਿਯੁਗ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਤਿੰਨ ਅਕਾਰ ਦੇ ਥੰਮ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਬਦਲਾਅ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਕਲਿਯੁਗ ਦੇ ਥੰਮ੍ਹ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਯਾਨੀ ਕਿ ਇਸਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਸਥਿਤ ਸ਼ਿਵਲਿੰਗ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲਗਾਤਾਰ ਵਾਧਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਦਿਨ ਸ਼ਿਵਲਿੰਗ ਗੁਫਾ ਦੀ ਛੱਤ ਨੂੰ ਛੂਹੇਗਾ, ਉਸ ਦਿਨ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਸਕੰਦ ਪੁਰਾਣ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਖੁਦ ਪਾਤਾਲ ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦੇਵਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਥੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਪਾਤਾਲ ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ ਗੁਫਾ ਤੱਕ ਕਿਵੇਂ ਪਹੁੰਚਣਾ ਹੈ
ਤੁਸੀਂ ਬੱਸ, ਰੇਲ ਅਤੇ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਪਾਤਾਲ ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਰਾਹੀਂ ਜਾਂਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪੰਤਨਗਰ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਤੋਂ ਸੜਕ ਦੁਆਰਾ 224 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ। ਇੱਥੋਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਟਨਕਪੁਰ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਹੈ। ਜਿੱਥੋਂ ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ ਤੋਂ ਪਾਤਾਲ 154 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਤੁਸੀਂ ਟੈਕਸੀ ਰਾਹੀਂ ਅਗਲਾ ਰਸਤਾ ਤੈਅ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਬੱਸ ਰਾਹੀਂ ਜਾ ਰਹੇ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਆਨੰਦ ਵਿਹਾਰ ਤੋਂ ਟਨਕਪੁਰ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਬੱਸ ਮਿਲੇਗੀ।