ਨਿਜ਼ਾਮਾਂ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ, ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਅਕਸਰ ਦੋ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਲੋਕ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਪਹਿਲਾ ਚਾਰਮੀਨਾਰ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਹੈਦਰਾਬਾਦੀ ਬਿਰਯਾਨੀ। ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਦਾ ਚਾਰਮੀਨਾਰ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੀ ਯਾਤਰਾ ਅਧੂਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਢਾਂਚਾ ਕੁਲੀ ਕੁਤਬ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਰਾਜਧਾਨੀ ਗੋਲਕੁੰਡਾ ਤੋਂ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਚਾਰਮੀਨਾਰ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ‘ਚਾਰ’ ਅਤੇ ‘ਮਿਨਾਰ’ ਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਹੈ ਚਾਰ ਟਾਵਰ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ‘ਫੋਰ ਟਾਵਰ’। ਆਓ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸਦੇ ਹਾਂ ਇਸ ਖੂਬਸੂਰਤ ਟਾਵਰ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲਾਂ।
ਇਸ ਨੂੰ ਚਾਰਮੀਨਾਰ ਕਿਉਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
ਇਸ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਆਕਾਰ ਕਾਰਨ ਇਸ ਨੂੰ ਚਾਰਮੀਨਾਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ‘ਚਾਰ ਮੀਨਾਰ’। ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਸਮਾਰਕ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਕਈ ਗਣਿਤ ਅਤੇ ਜਿਓਮੈਟ੍ਰਿਕ ਖੋਜਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਚਾਰਮੀਨਾਰ ਦੇ ਚਾਰ ਮੀਨਾਰ ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਚਾਰ ਖਲੀਫਾ (ਨੇਤਾਵਾਂ) ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਹਰ ਮੀਨਾਰ ਦੀਆਂ 4 ਮੰਜ਼ਲਾਂ ਹਨ। ਇਹ ਸਮਾਰਕ ਚੌਥੇ ਕੁਤਬਸ਼ਾਹੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਕੁਲੀ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਬਣਵਾਇਆ ਸੀ।
ਗੁਪਤ ਸੁਰੰਗ
ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੋਲਕੁੰਡਾ ਕਿਲੇ ਨੂੰ ਚਾਰਮੀਨਾਰ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਲਈ ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਭੂਮੀਗਤ ਸੁਰੰਗ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਬਚਣ ਦੇ ਰਸਤੇ ਵਜੋਂ ਸੁਰੰਗ ਬਣਾਈ ਸੀ। ਇਹ ਸੁਰੰਗ ਕਿੱਥੇ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਇਹ ਅਜੇ ਵੀ ਰਹੱਸ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਚਾਰਮੀਨਾਰ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ
ਇਹ ਸਮਾਰਕ 16ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਪਲੇਗ ਦੀ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਅੰਤ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਫ਼ਾਰਸੀ ਆਰਕੀਟੈਕਟਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਬੁਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕੁਲੀ ਕੁਤਬ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਪਲੇਗ ਦੀ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਬਹੁ-ਮੰਜ਼ਲਾ ਢਾਂਚਾ
ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸਮਾਰਕ ਹੋਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਚਾਰਮੀਨਾਰ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਪਹਿਲੀ ਬਹੁ-ਮੰਜ਼ਲਾ ਇਮਾਰਤ ਸੀ। ਟਾਵਰ ਦੇ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ, 149 ਪੌੜੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਚਾਰਮੀਨਾਰ ਵਿੱਚ ਪੱਥਰ ਦੀ ਬਾਲਕੋਨੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇੱਕ ਛੱਤ ਅਤੇ ਦੋ ਗੈਲਰੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਇੱਕ ਛੱਤ ਵਰਗੀਆਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੀਨਾਰ ਦੀ ਮੁੱਖ ਗੈਲਰੀ ਵਿੱਚ 45 ਲੋਕ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਨਾਲ ਹੀ, ਟਾਵਰ ਦੇ ਹਰ ਪਾਸੇ ਇੱਕ ਕਰਵ ਹੈ, 11 ਮੀਟਰ ਫੈਲਿਆ ਅਤੇ 20 ਮੀਟਰ ਉੱਚਾ। ਹਰ ਕਰਵ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਘੜੀ ਹੈ, ਜੋ 1889 ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਸੀ।
ਚਾਰਮੀਨਾਰ ਦੀ ਉਮਰ
ਇਸ ਸਮਾਰਕ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਉਮਰ 450 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ, ਜੋ ਚਾਰਮੀਨਾਰ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਾਰਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਵੀ ਇਹ ਸਮਾਰਕ ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਸ਼ਾਨ ਨਾਲ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕਾਰਨ ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਸਰਕਾਰ ਵੀ ਇਸ ਸਮਾਰਕ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ 200 ਦੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਨੋ ਵਹੀਕਲ ਜ਼ੋਨ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕਾਰਨ ਇਮਾਰਤ ਦੀ ਬਾਹਰੀ ਚਮਕ ਉੱਡਣ ਲੱਗ ਪਈ ਹੈ।