ਹੀਟ ਸਟ੍ਰੋਕ: ਮਾਹਿਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 104 ਡਿਗਰੀ ਫਾਰਨਹਾਈਟ ਯਾਨੀ 40 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਉੱਚ ਤਾਪਮਾਨ ਅਤੇ ਨਮੀ ਕਾਰਨ, ਸਰੀਰ ਪਸੀਨੇ ਅਤੇ ਸਾਹ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਠੰਡਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਹੀਟ ਸਟ੍ਰੋਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਦੇਸ਼ ਦੇ ਚੋਟੀ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਇੱਕ ਖੋਜ ਪੱਤਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ, ਪਿਛਲੇ 50 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀਟ ਸਟ੍ਰੋਕ ਨੇ 17,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਲੈ ਲਈ ਹੈ।
ਭਾਰਤੀ ਮੌਸਮ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜਦੋਂ ਮੈਦਾਨੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਾਪਮਾਨ 40 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਅਤੇ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾਪਮਾਨ 30 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਗਰਮੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਜੇਕਰ ਤਾਪਮਾਨ 47 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਖਤਰਨਾਕ ਗਰਮੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਵਜੋਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਤੱਟਵਰਤੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਤਾਪਮਾਨ 37 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਗਰਮੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਹੀਟ ਸਟ੍ਰੋਕ ਦੇ ਲੱਛਣ
ਜਦੋਂ ਹੀਟ ਸਟ੍ਰੋਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿੱਚ ਚੱਕਰ ਆਉਣੇ ਅਤੇ ਬੇਹੋਸ਼ੀ, ਥਕਾਵਟ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰੀ, ਚਮੜੀ ਦਾ ਪੀਲਾ ਪੈਣਾ, ਗੰਭੀਰ ਸਿਰ ਦਰਦ, ਮਤਲੀ ਜਾਂ ਉਲਟੀਆਂ ਵਰਗੇ ਲੱਛਣ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮੂੰਹ ਦਾ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਖੁਸ਼ਕ ਰਹਿਣਾ, ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਸੀਨਾ ਆਉਣਾ, ਤੇਜ਼ ਨਬਜ਼, ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿਚ ਤਕਲੀਫ਼, ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਵਿਚ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਜਾਂ ਕੜਵੱਲ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਬਹੁਤ ਗਰਮ ਜਾਂ ਠੰਢਾ ਹੋਣਾ ਵੀ ਹੀਟ ਸਟ੍ਰੋਕ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਲੱਛਣ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਹੀਟ ਸਟ੍ਰੋਕ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਕੀ ਕਰਨਾ ਹੈ
ਪੀੜਤ ਨੂੰ ਠੰਢੀ ਅਤੇ ਛਾਂ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਬਿਠਾਓ। ਉਸਦੇ ਕੱਪੜੇ ਢਿੱਲੇ ਕਰੋ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਪੀਣ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦਿਓ। ਮਰੀਜ਼ ਦੇ ਸਰੀਰ ‘ਤੇ ਠੰਡਾ ਕੱਪੜਾ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਘਟਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ। ਲਗਾਤਾਰ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ ਦਿੰਦੇ ਰਹੋ, ਤਾਂ ਜੋ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਹੱਥਾਂ ਅਤੇ ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਮਾਲਿਸ਼ ਕਰੋ, ਪਰ ਤੇਲ ਨਾ ਲਗਾਓ। ਲੂਣ-ਖੰਡ ਦਾ ਘੋਲ, ਸ਼ਰਬਤ ਆਦਿ ਦਿਓ। ਗੁਲਾਬ ਜਲ ‘ਚ ਰੂੰ ਨੂੰ ਭਿਓ ਕੇ ਅੱਖਾਂ ‘ਤੇ ਲਗਾਓ। ਜੇਕਰ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਰਾਮ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ ਤਾਂ ਜਲਦੀ ਤੋਂ ਜਲਦੀ ਡਾਕਟਰ ਕੋਲ ਲੈ ਜਾਓ।
ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ
ਦਿਨ ਵਿਚ ਜਿੰਨਾ ਹੋ ਸਕੇ ਪਾਣੀ ਪੀਓ। ਹਰੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਤਾਜ਼ੇ ਫਲਾਂ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰੋ। ਚਿਹਰੇ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ‘ਤੇ ਸਨਸਕ੍ਰੀਨ ਲਗਾਓ। ਸੂਤੀ ਅਤੇ ਹਲਕੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾਓ। ਭਾਰੀ ਕਸਰਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਚੋ। ਬੱਚਿਆਂ, ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਖਾਸ ਖਿਆਲ ਰੱਖੋ। ਜੇਕਰ ਗਰਮੀ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਲਓ। ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਧੁੱਪ ਅਤੇ ਗਰਮੀ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਉਪਾਅ ਕਰੋ।
ਕੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਹੈ
ਸ਼ਰਾਬ ਜਾਂ ਸਿਗਰਟ ਦਾ ਸੇਵਨ ਨਾ ਕਰੋ।
ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਸੂਰਜ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਨਾ ਰੱਖੋ।
ਅਚਾਨਕ ਕਿਸੇ ਠੰਡੀ ਜਗ੍ਹਾ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਗਰਮ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਨਾ ਜਾਓ।
ਸਿੰਥੈਟਿਕ ਕੱਪੜੇ ਨਾ ਪਾਓ।
ਤੇਲ, ਮਸਾਲੇ ਅਤੇ ਜੰਕ ਫੂਡ ਨਾ ਖਾਓ।
ਜੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਤੇਜ਼ ਧੁੱਪ ਵਿਚ ਬਾਹਰ ਨਾ ਜਾਓ।
ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਰੀਰ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਬੇਲ ਦਾ ਸ਼ਰਬਤ , ਦਹੀਂ, ਨਿੰਬੂ ਪਾਣੀ, ਲੌਕੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਹਰੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਖੀਰੇ ਅਤੇ ਤਰਬੂਜ ਵਰਗੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਫਲਾਂ ਦਾ ਸੇਵਨ ਵੀ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਸਾਬਤ ਹੋਵੇਗਾ।